Tijdens mijn trimbezoeken heb ik gemerkt dat bijna iedereen kattenkruid of catnip kent. Ik breng zelf een valeriaanzakje mee om de kat tot rust te doen komen, echter heel veel mensen hebben hier nog nooit van gehoord. Persoonlijk ben ik eerder een fan van valeriaan omdat hier meer katten op reageren en het een dubbel functie vervult: spelen en daarna tot rust komen. Hoe werken kattenkruiden eigenlijk en zijn er naast valeriaan nog andere alternatieven? We leggen het in dit artikel uit.
Het gevoeligste en belangrijkste zintuig van de kat is zijn reukzin. Geuren zijn voor katten een vorm van communicatie. Feromonen zijn geuren die een communicatiesignaal bevatten bv. Dit is mijn territorium.
Kittens worden blind en doof geboren. Het eerste contact met hun moeder maken ze door middel van reuk- en tastzin. Geuren spelen dus vanaf het begin al een prominente rol in het leven van een kat. Geurverrijking kan dus een mooie aanvulling zijn op het leven van jouw kat.
Om te beginnen was er catnip
Ze gooien je in iedere dierenwinkel dood met speeltje gevuld met catnip of kattenkruid. Ieder kruid van de Nepeta familie wordt kattenkruid genoemd. Er zijn dus verschillende soorten. Het kattenkruid dat het vaakst verkocht wordt in dierenwinkels is gedroogde Nepeta Cataria.
Werkingsmechanisme en evolutionair doel van deze plant
Recent ontdekte wetenschappers het evolutionair doel van kattenkruidgebruik bij katten. Er was al langer geweten dat kattenkruid insecten afweerde maar er werd nooit een link gelegd met katten. Door de aantrekkelijke geur en het euforisch effect zorgt de Nepetalacton in kattenkruid er voor dat de kat met zijn gezicht tegen de plant wrijft. Hierdoor ruikt de kat naar het kruid en is de kans kleiner dat hij gestoken wordt door een mug, die potentiële ziekteverwekkers zoals hartworm dragen. De kat heeft dus evolutionair een grotere overlevingskans bij het gebruik van kattenkruiden.
"Het lokt dezelfde reactie uit als een geslachtferomoon dat bij kattinnen in de urine terug te vinden is, maar dan in een veel hogere dosis dan normaal. "
Nepetalacton , de vluchtige stof in kattenkruid, dringt de neus binnen via het huidweefsel. Hier bindt de stof zich aan eiwitreceptoren, die op hun beurt de zintuigelijke zenuwcellen stimuleren. Deze zenuwcellen zijn allemaal met elkaar verbonden en geven deze boodschap door aan de zenuwcellen in de reukkloof. Dit is het gedeelte in de hersenen dat zich bezig houdt met geuren. De reukkloof stuurt de signalen door naar andere delen van de hersenen zoals de amygdala en de hypotalamus.
De amygdala is het deel van de hersenen dat zintuiglijke prikkels aan een emotie koppelt. De hypothalamus controleert onder andere de hormoonhuishouding. Bij het ruiken aan kattenkruid zorgt de hypothalamus voor een "seksuele reactie" bij de kat. De Nepetalacton op zich, is een feromoon dat bepaalde insecten ook kunnen aanmaken. Het lokt dezelfde reactie uit als een geslachtferomoon dat bij kattinnen in de urine terug te vinden is, maar dan in een veel hogere dosis dan normaal.
Katten reageren voornamelijk speels en gaan zich in de kruiden rollen. Sommige katten gaan kwijlen of eten de kruiden op. Het effect duurt een 15-tal minuten en daarna zijn katten een tijdje immuun aan de geur. Ondanks dat ze deze kruiden soms kitty drugs noemen zijn niet verslavend.
Slechts een klein percentage (ongeveer 6 procent) reageert op geen enkele van alle kattenkruiden. Deze kat missen een bepaald gen.
Zijn er nog andere soorten?
Er zijn verschillende soorten planten die een soortgelijke reactie kunnen uitlokken bij katten:
- Valeriaan (Valeriana officinalis)
- Matatabi (Actinidia polygama)
- Tartaarse struikkamperfoelie (Lonicera tatarica)
- Kattentijm/amberkruid (Teucrium manum)
- Waterdrieblad (Menyanthes triboliata)
- Acalypha indica
- ...
Dit betekent niet dat al deze planten Nepetalacton bevatten. Vaak gaat het om een chemische structuur die gelijkaardig is. In België zijn voornamelijk gedroogd kattenkruid, gedroogde valeriaanwortel en matatabihout te verkrijgen. Kattenkruid of valeriaan kan je gewoon in je tuin planten. Katten reageren bij de valeriaanplant ook op de bovengrondse delen (bladeren, steel, bloemen).
Tartaarse struikkamperfoelie, kattentijm, waterdrieblad en Acalypha Indica kan je eveneens in je tuin planten. Matatabi en Acalypha Indica zijn beide tropische planten. Zowel Matatabi en Tartaarse struikkamperfoelie hebben een warm klimaat nodig om voor katten aantrekkelijk te zijn (in ons klimaat lukt dit dus niet).
Al de bovenstaande planten behalve Matatabi, zijn gedroogd zeer beperkt verkrijgbaar. Gezien er nog weinig onderzoek gedaan is naar hun effect op katten, genieten zijn niet de voorkeur om te gebruiken.
Reactie plaatsen
Reacties